Sağlıklı bir çevrede yaşama hakkı yeşil çizgimizdir. Politikamızın ilk amacı ülkemizdeki insanların mutluluğudur. Doğaya saygı duyan bir yaklaşımın, gündelik hayatımızı kolaylaştıracağının bilincindeyiz. Bu amaçla; temiz havamıza, temiz suyumuza, temiz toprağımıza sahip çıkacağız. İnsan sağlığını ve doğa haklarını önceleyen politikalarımızı DEVA iktidarının ilk 90 ve 360 gününde uygulamaya başlayacağız. Yaşam hakkı gereğince doğal afetler karşısında tedbirler alacağız. 

    YEŞİL KENTLER KURACAĞIZ 

• Tüm Türkiye’de musluk suyunu içilebilir hale getireceğiz. Musluk suyu kullanımını, ileri arıtma tesisleri aracılığı ile içilebilir hale kademeli olarak getireceğiz ve hanelerde güvenle kullanılmasını sağlayacağız. Eski su şebekelerini yenileyeceğiz.

• Çocuklarımızı karanlığa gömmeyeceğiz. Okul çağındaki çocuklar başta olmak üzere tüm halkımız üzerindeki olumsuz psikolojik etkisi, iş dünyasının yurtdışı ile ilişkilerinde yarattığı etkisel maliyetler ve elektrik tüketiminde yeterli tasarruf sağlamadığını göz önünde bulundurarak kalıcı yaz saati uygulamasına son vereceğiz. 

• Tüm şehirlerin işlek caddelerinde hava kalitesini izleme sistemini hava kalitesi ölçüm istasyonları kuracağız. Hava kirliliği etkisinde olan kentlerimizi yeni nesil hava kalitesi ölçüm sensörleri ile donatacağız. 
• Peyzaj alanlarında su tüketimini azaltacak çözümler geliştireceğiz ve karbon yutak alanlarını genişleteceğiz. 
• Temiz suya ve temiz havaya sahip şehirleri ödüllendireceğiz. 
• Şehirlerde gürültü kirliliği ve görüntü kirliliğine karşı etkili önlemler alacağız. Belediyelerin gürültü bariyerleri yapmalarını teşvik edeceğiz. 
• Atık suları arıtarak tarımsal sulama, hobi bahçeleri gibi alanlarda kullanılmasının uygulamasını yaygınlaştıracağız.
• Kentlerde yağmur suyu ve kanalizasyon hatlarını kademeli olarak ayıracağız. 
• Büyük yaşam sitelerinde yağmur suyu toplama ve arıtma tesisleri kuracağız. Sistemden elde edilecek suyun yeşil alanların sulaması ve günlük işlerde kullanılmasını sağlayacağız. 

• Şehirlerde endemik, botanik bitki parklarının sayısını artıracağız. 

• Çevre dostu, yeşil ve sürdürülebilir binalar yapacağız. Yeni binalara ek olarak, tüm mevcut konut, hizmet ve ticari binalarda asgari Enerji Verimliliği Kimlik Belgesi seviye gerekliliği getirerek bir enerji verimliliği atılımı başlatacağız. Bu doğrultuda; yeşil bina kriterleri, enerji tasarrufu ve ekonomik tasarruflar gereği yasal ve idari düzenlemeleri hayata geçireceğiz.

    İNSANİ VE DOĞAYLA UYUMLU ÜRETİME GEÇECEĞİZ

• Mevcut termik santralleri ileri teknoloji yatırımlarıyla rehabilite edeceğiz, rehabilite edilemeyen santrallerin faaliyetini durduracağız. Termik santrallerin denetimini sıkılaştıracağız. Avrupa Birliği Direktifi’nde belirtilen limitleri sağlamayan yeni termik santrallere izin vermeyeceğiz. Kömürden çıkışımızı 2050 yılı “Net Sıfır” hedefimize uyumlu olacak şekilde planlayacağız. 

• Orta ve büyük ölçekli üretim tesislerinde emisyon ve deşarj verilerini ölçeceğiz. Baca ve deşarj noktalarında kontrol sağlayarak ölçümleme yapmayı mecburi kılacağız. 

    İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ GERÇEK GÜNDEMİMİZ OLACAK

• İklim değişikliğinin Türkiye’deki coğrafi ve sosyoekonomik etkilerini bölgesel, sektörel ve toplumsal cinsiyet eşitliği temelinde araştıracağız. İklim değişikliğinin yerleşim alanları, tarihi ve kültürel değerlerde yol açacağı hasarları, iş ve gelir kayıplarını belirleyeceğiz. 

• Doğa ve çevre bilinci içeriğini zorunlu ders haline getireceğiz. 

• Tüm kamu ve özel sektör çalışanları ile vatandaşlarımıza iklim değişikliği ve sürdürülebilirlik üzerine eğitimler vereceğiz. 

    RANT DEĞİL, MİLLET KONUŞACAK

• Kanal İstanbul gibi mega projeleri planlarken kamu kurum ve kuruluşları ile birlikte özel sektör temsilcileri ve STK’ları dâhil ederek, projeleri ortak mutabakatla hayata geçireceğiz. Yerel halkın fikrinin yansıtıldığı ve ranta izin vermeyen yeni bir sistem dönüşümü yaratacağız. 

    UCUZ VE YEŞİL ULAŞIMIN ÖNÜNÜ AÇACAĞIZ

• Şehirler arası yollarda, tek bir araçta birden fazla kişinin seyahat etmesi ile karbon salımını azaltan çoklu seyahat sistemini (Carpooling Sistemi) hayata geçireceğiz. 

• Bisikletli Yaşama Geçiş Projesi’ni başlatacağız. 

    AĞACA, TOPRAĞA VE DENİZE SAHİP ÇIKACAĞIZ

• Orman yangınlarıyla etkin bir şekilde mücadele edeceğiz. Yangınları önlemek adına erken uyarı sistemlerini geliştireceğiz ve yangınlarla güncel teknolojiyle mücadele edeceğiz. Maddi ve manevi zarar gören vatandaşlarımızın kayıplarını adil bir şekilde telafi edeceğiz. Psikolojik ve travma sonrası stres bozukluğu desteklerini sağlayacağız. Orman yangınlarına karşı bölgede yaşayan yöre halkı için yangın ile mücadele eğitim programları düzenleyeceğiz. 

• Orman ve korunan alanları genişleteceğiz. Orman vasfını yitirme uygulamasına son vererek, ormansızlaşan tüm alanları tekrar ormana çevirecek tedbirleri alacağız.

• Kuraklıkla mücadelede, yağıştan yararlanma, kullanılabilir su kapasitesinin artırılması, etkin su yönetimi, toprağa düşen yağışın yer altına sızdırılması, kaynakların kirletilmeden sürekli kullanımının sağlanması, kurak koşullara uygun iyi tarım uygulamalarının geliştirilmesi gibi yöntemleri devreye sokacağız. 

• Denizlerimizde müsilaj ile mücadele edeceğiz. Denizlere boşaltılan atık suların ileri biyolojik arıtma sistemleri ile ve belirli sıcaklık aralığında deşarj edilmesini zorunlu hale getireceğiz. Gemilerden boşaltılan sintine ve balast sularının denizlere boşaltılmaması için hava unsurları dahil etkin bir takip ve denetim sistemi kuracağız.

    HAYVAN YAŞAM ALANLARI OLUŞTURACAĞIZ

• Kentlerde yaşayan hayvanlar için doğayla bütünleşik rekreasyon ve yürüyüş alanları oluşturacağız. Sokak hayvanlarının yönetimine dair mevcut aksaklıkları gidermek üzere, en iyi uygulamalardan esinlenerek sürekli yaşam alanlarına sürdürülebilir bir düzen getireceğiz. Saldırganlaşma ve sürüleşme sorunun önüne geçmeyi planladığımız yaşam alanları modelinin sayısını artırarak, ülkemize yakışır koşullarda rehabilitasyon merkezleri açacağız. Bu merkezleri randevu zorunluluğu ve gün kısıtlaması olmadan, tüm gönüllülere açık hale getireceğiz ve bir mobil uygulama ile bu merkezleri 7/24 takip edeceğiz. 

• Hayvanların saldırganlaşmalarını engellemek için uygun alanlarda düzenli beslemenin yapıldığı “besleme noktaları” oluşturacağız. Restoranların, kafelerin ve otellerin artan yemeklerini beslenme alanlarına getirmeleri için teşvikler sağlayacağız. Uygulamalara hayvansever gönüllülerin sistematik katılımını organize edeceğiz. 

• Sokak hayvanları için kısırlaştırma seferberliği başlatacağız. Sokak hayvanlarının takip edilebilmesi için yerli üretim çip sistemi getireceğiz. 

• Veterinerlik hizmetlerine ihtiyaç duyan ancak ulaşamayan sahipsiz hayvanlar için gezici hayvan klinikleri kuracağız. Gezici kliniklerde genel sağlık taramaları, kısırlaştırma gibi işlemleri gerçekleştireceğiz. 

• Nesli tükenmekte olan hayvanları koruyacağız. Kanunsuz yapılan avlanmalarla mücadele edip denetimleri artıracağız. Hayvanları Koruma Kanunu’nu günün şartlarına göre revize edeceğiz ve biyoçeşitlilik varlığımızı artıracağız.

Güçlü, sürdürülebilir ve kapsayıcı büyüme modelimizle yeşil dönüşümün öncüsü olacağız. Yeşil iş imkânları oluşturarak yeni istihdam alanları sağlayacağız. Yenilenebilir enerjiyi teşvik edeceğiz. Elektrikli araçlar için kolaylık sağlayacağız. Ekolojik OSB’ler kuracağız. Karbon fiyatlaması sistemi, yeşil vergilendirme gibi adımlar atacağız. Atık yönetim sisteminde kapsamlı yeniliklere gideceğiz.

     YEŞİL EKONOMİYE GEÇECEĞİZ 

• Net sıfır emisyon hedefimiz ile kahverengi ekonomiden yeşil ekonomiye geçeceğiz. Ekonomik büyümemizi sürdürülebilir kalkınma ile hızlandıracağız.

• Avrupa Yeşil Mutabakatı uygulamak için “Yeşil Ekonomiye Geçiş Programı”nı hazırlayıp yürürlüğe koyacağız. Üreticilerimize ürünlerinin karbon yoğunluğunu azaltabilmeleri adına gerekli teknik, finansal desteği sağlayacağız. Ayrıca diplomatik misyonumuzun ihracatçımızın yanında yer alacak şekilde yetkinliğini ve yapılandırılmasını temin edeceğiz. 

• Merkezi ve yerel yönetimlerde bütçeleme süreçlerine iklim ve çevresel hassasiyetleri içeren konuları ekleyeceğiz. 

• Karbon yakalama, kullanma ve depolama (CCUS), enerji depolama gibi iklim teknolojilerine yatırım yapan ve bu teknolojileri kullanan şirketlere vergi teşvikleri getirecek veya finansal destek sağlayacağız. 

• İklim krizi ile mücadelede karbon fiyatlaması sistemini kuracağız. Elde edilecek gelirlerle şirketlere temiz teknolojileri kullanmaları için teşvik ve vatandaşlarımızın sağlık harcamalarına destek vereceğiz. 

• İçinde biyokütle enerji santrali, atık buhardan sera ısıtma sistemi gibi yatırımları içeren ve tesislerin birbirinin atığını geri dönüştürebilecek ve hammadde olarak kullanabilecek Ekolojik Organize Sanayi Bölgeleri kuracağız. 

• Gıda israfını azaltacağız ve ekonomiye yeniden kazandıracağız. Kullanılamayan gıdaların ise organik gübre üretiminde kullanılmasını sağlayacağız. Marketlerde son kullanım tarihleri yaklaşan ürünlerin indirime girmesine dair bir düzenleme yapacağız. 

• Yeşil vergileme uygulamasıyla mevcut vergilerin çevreye uygun hale getirilmesi, çevreyi olumsuz etkileyen sübvansiyonların ve vergilerin kaldırılması veya değiştirilmesini sağlayacağız.

• Yeşil Teknoloji Network Platformu kuracağız. 

• Çevre Fonu’na gelen kaynağı arttıracağız. Fonu, sadece çevre yatırımları için kullanacağız. 

• Türkiye Kalkınma ve Yatırım Bankası’nın yüksek teknoloji yatırımlarının, yeşil girişimlerin ve yeşil AR-GE faaliyetlerinin finansmanında daha fazla ve daha etkili rol almasını sağlayacağız.

    YENİ İŞ İMKÂNLARI YARATACAĞIZ

• Yeşil istihdam alanları sağlayacağız. Mevcut meslek dallarında üniversitelerin yaşam boyu eğitim uygulamalarıyla bağlantılı şekilde yaratılacak yeni istihdamlara ek olarak, rüzgâr türbini ve güneş paneli teknisyenliği, sürdürülebilirlik danışmanlığı, enerji verimliliği uzmanlığı, yeşil pazarlama danışmanlığı, yeşil insan kaynakları yöneticiliği, doğal yaşam koçluğu ve yeşil girişimci gibi yeni iş dalları kazandıracağız. 

    TEMİZ VE YENİLENEBİLİR ENERJİ    ÜRETECEĞİZ 

• Yenilenebilir enerji alanında doğrudan yatırım yapan şirketleri teşvik edeceğiz.

• Şehirlerde hane, site, işletme bazlı yenilenebilir enerji yatırımlarının artırılmasını sağlayacağız. Evlerine, apartmanlarına, sitelerine ve işletmelerine yenilenebilir enerji yatırımı yapmak isteyen herkese vergi ve finansman kolaylıkları getireceğiz.

• İzlenebilir ve öngörülebilir bir temiz enerji piyasası oluşturmak önceliğimiz olacak. Uzun vadeli enerji ihtiyacını tespit edecek ve bu doğrultuda temiz enerji potansiyelimizi en üst seviyeye çıkaracağız. Yatırım yapmak isteyen şirketlerin önünü açarak, alternatif yenilenebilir enerji kaynakları yatırımlarına yönlendireceğiz. 

    ELEKTRİKLİ ARAÇLARA GEÇİŞ PLANI HAZIRLAYACAĞIZ 

• Orta ve uzun vadede içten yanmalı motor yerine elektrikli araçları ikame edecek bir geçiş planı hazırlayacağız.

• Elektrikli araç kullanımını vergi politikasıyla teşvik edeceğiz. 

• Şehir içlerinde ve şehirler arası ulaşım yollarında elektrikli araç şarj istasyon ağının geliştirilmesi için gerekli teknik altyapıyı kuracağız. 

• Elektrikli araçlara öncelikli otopark hizmeti sağlayacağız. 

• Kamu kurum ve kuruluşlarında kullanılan araçları 5 yıl içerisinde tamamlamayı hedefleyecek şekilde bir plan dahilinde elektrikli araçlara dönüştüreceğiz. 

    ATIK YÖNETİM SİSTEMİ   KURACAĞIZ 

• Kaynağında ayrıştırmayı teşvik ederek, insan sağlığına ve doğaya risk teşkil edebilecek plastik atıkların ithalatını kaldıracağız. Sektör paydaşları ile istişare ederek, bir takvim doğrultusunda yasaklayacağız. Atık zincir yönetimini ileri teknoloji sistemleri ile denetleyeceğiz. 

• Atığın ekonomi değer bilincini artırarak kaynağında ayrıştırmayı teşvik edeceğiz. 

• Evsel katı atıkların kaynağında ayrıştırılmasını sağlayarak toplama ve işleme tesislerini sayıca arttıracağız. Başta kompost gübre ve enerji üretimi olmak üzere geri dönüşüm ve sair çevre koruma esaslı işleme ve değerlendirme tesislerinin kurulması ile katı atık yönetimini değer yaratan bir sürece dönüştüreceğiz. 

• Plastik, cam, kâğıt gibi atıkların geri dönüşümü için ödüllendirme sistemini yaygınlaştıracağız.

• Evsel atıkları ayrıştırmak için gerekli atık torbalarının her haneye ulaşmasını sağlayacağız.

• Atık Ödüllendirme Merkezleri kuracağız. 

• Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nı şehircilikten ayıracağız. 

• Yüksek Çevre Kurulunu, Yüksek Çevre ve İklim Değişikliği Kurulu olarak işlevsel hale getireceğiz. 

     ULUSLARARASI HEDEFLERE ULAŞACAĞIZ

• Paris İklim Anlaşması kapsamında emisyon azaltım hedefini içeren “Ulusal Katkı Beyanımızı” sektörel bazda ve net sıfır hedefimiz doğrultusunda güncelleyeceğiz. Anlaşma’nın periyodik raporlamalar dahil olmak üzere gerekli tüm koşullarını yerine getireceğiz. 

• Ülkemiz için Paris İklim Anlaşması prensipleri doğrultusunda 2050 yılı net sıfır emisyon hedefi koyacağız. Küresel iklim değişikliğine karşı öncü adımlar atan büyük ekonomiler arasına gireceğiz.

• Ülkemizin iklim değişikliği politikalarının uluslararası alanda iletişiminin sağlanması için iklim diplomasisi yürüteceğiz. Bu amaçla İklim Özel Elçisi atayacağız. 

     YENİ KANUNLAR YAPACAĞIZ

• İklim Kanunu çıkartacağız. Bir taraftan yenilenebilir enerji yatırımlarını teşvik edeceğiz; diğer taraftan da yutak alanlarımızı artırarak düşük karbonlu ekonomiye geçişi sağlayacağız. 

• Maden Kanunu’nu çevre perspektifiyle yeniden düzenleyeceğiz. Tarım alanlarını, meraları, doğal alanları ve su havzalarını koruyacak olan Maden Kanunu’nu ilgili tüm paydaşlarla istişare ederek çevre perspektifiyle yeniden düzenleyeceğiz. Maden ruhsatlarının doğa ve çevreye uygun bir biçimde verilmesini sağlayacağız. 

• Yeraltı ve yüzeysel su kaynaklarının yönetimi ve korunması için yeni bir “Su Kanunu” çıkartacağız. Suyun havza bazında yönetilmesi, suyla ilgili tüm süreçlerin takibi, bütçelendirilmesi, izlenmesi, raporlanması ve su hakkının adaletli bir şekilde yönetilmesinden sorumlu olacak yeni bir kurumsal yapı inşa edeceğiz. 

• Su varlıklarını korumak için Deniz, Göl ve Akarsu Acil Eylem Planı hazırlayacağız. Su kaynaklarının yetersiz olduğu bölgelerde sanayi ve yerleşim alanlarına izin vermeyeceğiz. 

     ETKİN DENETİM VE CAYDIRICI CEZA UYGULAYACAĞIZ

• Çevre konusunda uzmanlaşmış yargıçların görev yapacağı Çevre Mahkemeleri kuracağız. Çevre ve doğal yaşam alanlarının daha sıkı korunması için çevre hakkını daha kapsamlı olarak anayasal garantiye alacağız. 

• Vatandaşımızın sağlık ve yaşam haklarını tehdit eden çevresel riskleri insanlığa karşı işlenen suç olarak değerlendireceğiz. Ülke güvenliğini ihlal eden suçlarla eşdeğer cezalar vereceğiz. 

• Her türlü çevre kirliliğine neden olan tesisler için caydırıcı uygulamaları artıracağız. Cezaların caydırıcılığını artırmak için işletme ruhsatlarının askıya alınması veya ürünlerinin satışına geçici yasak getirilmesi gibi yasal düzenlemeler yapacağız. 

• ÇED ve SÇD süreçlerini etkili hale getireceğiz. Stratejik Çevre Etki Değerlendirmesi’ni sektörel bazda uygulayacağız. 

• Kirli havzalarda kurulacak olan yeni tesislerde deşarj limitlerini daha sıkı hale getireceğiz. İyileştirme yapacak tesislere gerekli destekleri vereceğiz. Nehirleri, yer altı sularını ve gölleri kirleten mevcut işletmeleri öncelikle arıtma tesisleri kurmaları için destekleyeceğiz. Buna rağmen kirliliğe devam eden tesisleri kapatacağız. 

     TEK KULLANIMLIK PLASTİKLERİ YASAKLAYACAĞIZ

• Tek kullanımlık plastik üreticilerinin geri dönüşümü olabilecek ürünleri üretebilmeleri ve tekrar kullanımı için teknoloji yatırım desteği sağlayacağız. Geri dönüşüm teknolojileri ve biyo-plastik gibi alanlarda şirketlere ve üniversitelere AR-GE teşvikleri sunacağız. 

• Sürdürülebilir ürünlerin üretimine geçiş yapan ve tek kullanımlık plastik kullanımını durduran şirketlere vergi ve yatırım teşvikleri sağlayacağız.

• Plastik su şişelerinin kullanımını azaltmak için belli bir kişi sayısının üzerinde olan kamusal alanlarda su çeşmeleri bulunduracağız. Tekrar kullanım, atık yönetimi ve atıkların sağlığa zararları konusunda tüketicileri ve işletmeleri bilinçlendirme kampanyaları hazırlayacağız.